CEltowie w antycznej europie
Celtowie stworzyli ciekawą i bogatą kulturę, rozwinęli rzemiosło i sztukę, podnieśli rolnictwo na wyższy poziom, udoskonalili techniki wojenne i panowali nad ogromną częścią Europy od Irlandii po Azję Mniejszą. A co ciekawe, wcale nie byli jednorodnym etnicznie narodem. Mieli jednak według obserwatorów zewnętrznych mnóstwo cech wspólnych (język, instytucje społeczne, wierzenia i obrzędy, narzędzia, stroje, broń) wystarczających, aby europejską wspólnotę Celtów określać jako odrębny naród, zwany też zamiennie Galami.
Korzenie Celtów znajdujemy w dorzeczach górnego Renu i Dunaju, mniej więcej na terenie dzisiejszej zachodniej Austrii, Bawarii i Szwajcarii. Odkrycia archeologiczne w miejscowości La Tene (Szwajcaria) przyczyniły się do poznania i sklasyfikowania materialnej kultury Celtów. Stąd kulturę ową nazwano "kulturą lateńską".
Celtowie wędrowali w niewielkich grupach nastawionych na podbój i rabunek, lub też na budowanie faktorii i kontrolę szlaków handlowych, którymi przewożono cenne towary, na przykład bursztyn, cynę i sól.
Gdziekolwiek się pojawili, rozpowszechniali technikę obróbki żelaza oraz technologie rolnicze i rzemieślnicze. Usprawniali lokalne metody wydobycia surowców naturalnych, bądź owo wydobycie rozpoczynali.
Częstokroć Celtowie wtapiali się w masę ludności miejscowej, przekazując jej osiągnięcia swojej kultury. Powstawały wtedy nowe jakościowo grupy etniczne, zwane np. Celtoiberami, Celtoligurami, Celtotrakami.
Pierwszym celem ekspansji Celtów były najprawdopodobniej południowe ziemie za Alpami. Tam starli się z Ligurami i podporządkowali sobie tereny kontrolowane dotąd przez Etrusków. W ten sposób powstała Galia Przedalpejska. Wyruszyli także przeciw Rzymianom. Pokonali ich w bitwie pod Alią i około 390 r. p.n.e. zdobyli Rzym (za wyjątkiem Wzgórza Kapitolińskiego, uratowanego dzięki czujności legendarnych gęsi). Wycofali się dopiero po zabraniu wysokiego okupu. Następnym razem ruszyli Celtowie na Rzym wraz z Hannibalem w czasie drugiej wojny punickiej (218-202 p.n.e.). Tym razem jednak wygrali Rzymianie i to oni właśnie stali się narodem dominującym na Półwyspie Apenińskim.
Celtowie migrowali również na wschód. Już w IV w. p.n.e. dotarli na obszar dzisiejszych Czech, Słowacji, południowej Polski i części Węgier oraz Bułgarii, gdzie spotkali się z Aleksandrem Macedońskim.
Z końcem IV w. i na początku III w. p.n.e. doszło do gwałtownych starć Celtów z Ilirami, Macedończykami i Trakami. W rezultacie na tych terytoriach osiedliły się duże grupy celtyckie. Celtowie zaatakowali również Tessalię i Grecję, jednak pierwsza wyprawa zakończyła się niepowodzeniem. Powrócili w te rejony w 279 r. p.n.e., kiedy to zdobyli Delfy i splądrowali legendarne skarby delfickiej wyroczni.
W połowie III w. p.n.e. Celtowie dotarli nad środkowy Dniestr i związali się z plemionami scytyjskimi. Część z nich przeniknęła także do Azji Mniejszej, tworząc niewielkie państwo zamieszkiwane, oprócz nich samych, przez ludność miejscową oraz Greków. Nazywano ich Galatami. Duży cios zadali im władcy Pergamonu około 180 r. p.n.e. Przetrwali jednak znacznie dłużej i m.in. do nich właśnie kierował swe listy apostolskie św. Paweł.
Dynamiczne były również wędrówki Celtów w kierunku zachodnim. Być może już w V, a z cała pewnością w IV w. p.n.e., zajęli obszar całej dzisiejszej Francji, docierając do wybrzeży Morza Śródziemnego. Przekroczyli też Pireneje i na terenie dzisiejszej Hiszpanii założyli Galicję. Zasiedlili także Wyspy Brytyjskie, spychając autochtonów, zwanych Kaledonami na północ. Z Brytanii plemiona celtyckie dotarły na obszar Irlandii, gdzie w swoistej izolacji elementy ich kultury przetrwały najdłużej w formie oryginalnej i to właśnie Irlandczykom zawdzięczamy renesans celtyckości.
Ostatnią wielką migracją Celtów była wędrówka plemion Helvetów, przerwana przez Juliusza Cezara w 58 r. p.n.e. Od tej pory obszar panowania celtyckiego zaczyna stale się kurczyć. Od południa ich tereny zajmowało łakome Imperium Rzymskie, a od północy wzmagał się nacisk rosnących w siłę plemion germańskich.
Korzenie Celtów znajdujemy w dorzeczach górnego Renu i Dunaju, mniej więcej na terenie dzisiejszej zachodniej Austrii, Bawarii i Szwajcarii. Odkrycia archeologiczne w miejscowości La Tene (Szwajcaria) przyczyniły się do poznania i sklasyfikowania materialnej kultury Celtów. Stąd kulturę ową nazwano "kulturą lateńską".
Celtowie wędrowali w niewielkich grupach nastawionych na podbój i rabunek, lub też na budowanie faktorii i kontrolę szlaków handlowych, którymi przewożono cenne towary, na przykład bursztyn, cynę i sól.
Gdziekolwiek się pojawili, rozpowszechniali technikę obróbki żelaza oraz technologie rolnicze i rzemieślnicze. Usprawniali lokalne metody wydobycia surowców naturalnych, bądź owo wydobycie rozpoczynali.
Częstokroć Celtowie wtapiali się w masę ludności miejscowej, przekazując jej osiągnięcia swojej kultury. Powstawały wtedy nowe jakościowo grupy etniczne, zwane np. Celtoiberami, Celtoligurami, Celtotrakami.
Pierwszym celem ekspansji Celtów były najprawdopodobniej południowe ziemie za Alpami. Tam starli się z Ligurami i podporządkowali sobie tereny kontrolowane dotąd przez Etrusków. W ten sposób powstała Galia Przedalpejska. Wyruszyli także przeciw Rzymianom. Pokonali ich w bitwie pod Alią i około 390 r. p.n.e. zdobyli Rzym (za wyjątkiem Wzgórza Kapitolińskiego, uratowanego dzięki czujności legendarnych gęsi). Wycofali się dopiero po zabraniu wysokiego okupu. Następnym razem ruszyli Celtowie na Rzym wraz z Hannibalem w czasie drugiej wojny punickiej (218-202 p.n.e.). Tym razem jednak wygrali Rzymianie i to oni właśnie stali się narodem dominującym na Półwyspie Apenińskim.
Celtowie migrowali również na wschód. Już w IV w. p.n.e. dotarli na obszar dzisiejszych Czech, Słowacji, południowej Polski i części Węgier oraz Bułgarii, gdzie spotkali się z Aleksandrem Macedońskim.
Z końcem IV w. i na początku III w. p.n.e. doszło do gwałtownych starć Celtów z Ilirami, Macedończykami i Trakami. W rezultacie na tych terytoriach osiedliły się duże grupy celtyckie. Celtowie zaatakowali również Tessalię i Grecję, jednak pierwsza wyprawa zakończyła się niepowodzeniem. Powrócili w te rejony w 279 r. p.n.e., kiedy to zdobyli Delfy i splądrowali legendarne skarby delfickiej wyroczni.
W połowie III w. p.n.e. Celtowie dotarli nad środkowy Dniestr i związali się z plemionami scytyjskimi. Część z nich przeniknęła także do Azji Mniejszej, tworząc niewielkie państwo zamieszkiwane, oprócz nich samych, przez ludność miejscową oraz Greków. Nazywano ich Galatami. Duży cios zadali im władcy Pergamonu około 180 r. p.n.e. Przetrwali jednak znacznie dłużej i m.in. do nich właśnie kierował swe listy apostolskie św. Paweł.
Dynamiczne były również wędrówki Celtów w kierunku zachodnim. Być może już w V, a z cała pewnością w IV w. p.n.e., zajęli obszar całej dzisiejszej Francji, docierając do wybrzeży Morza Śródziemnego. Przekroczyli też Pireneje i na terenie dzisiejszej Hiszpanii założyli Galicję. Zasiedlili także Wyspy Brytyjskie, spychając autochtonów, zwanych Kaledonami na północ. Z Brytanii plemiona celtyckie dotarły na obszar Irlandii, gdzie w swoistej izolacji elementy ich kultury przetrwały najdłużej w formie oryginalnej i to właśnie Irlandczykom zawdzięczamy renesans celtyckości.
Ostatnią wielką migracją Celtów była wędrówka plemion Helvetów, przerwana przez Juliusza Cezara w 58 r. p.n.e. Od tej pory obszar panowania celtyckiego zaczyna stale się kurczyć. Od południa ich tereny zajmowało łakome Imperium Rzymskie, a od północy wzmagał się nacisk rosnących w siłę plemion germańskich.
